Siiringomijelija kod pasa malih pasmina javlja se češće nego kod velikih. U zavisnosti od broja i obima formiranih šupljina u kičmenoj moždini, simptomi mogu varirati – od blage ukočenosti pokreta i ograničene pokretljivosti glave do poremećaja koordinacije, pojave napadaja pa čak i paralize. Važno je prepoznati rane znake kako bi se obezbedilo pravovremeno lečenje.
O siiringomijeliji
Siiringomijelija se definiše kao bolest kičmene moždine karakterisana patološkim nakupljanjem cerebrospinalne tečnosti (likvora). Ova bolest prati formiranje šupljina (sirinksa) unutar kičmene moždine koje se potom pune likvorom. Radi se o hroničnom i progresivnom stanju, pri čijem ranom otkrivanju lečenje ima daleko povoljniji ishod.
Siiringomijelija se najčešće dijagnostikuje kod pasa malih i minijaturnih pasmina.
Kod životinja obolelih od siiringomijelije često se primećuje bolni sindrom. Povremeni epizodi jake boli znatno utiču na kvalitet života ljubimca.
U zavisnosti od stepena proširenosti kičmenog kanala i sirinksa, bolesti se svrstavaju u više stepena. Sve je učestalije da se magnetna rezonanca koristi kao dijagnostička metoda, što omogućava rano otkrivanje bolesti i brže započinjanje terapije.
Uzroci bolesti
Siiringomijelija kod pasa nastaje usled poremećaja u protoku likvora. Do ovog poremećaja dolazi kada postoji prepreka normalnom kretanju cerebrospinalne tečnosti koja cirkuliše između ovojnica kičmene moždine.
Poremećaj može nastati iz sledećih razloga:
- Prisustvo urođene anomalije.
- Tumor.
- Prethodna trauma koja je pogodila kičmu ili kičmenu moždinu.
- Formiranje ožiljaka na ovojnicama kičmene moždine.
- Kijari sindrom – defekt u razvoju potiljačne kosti sa posledičnim nastankom hernije maljačeta, pri čemu maljačet spušta u potiljačni otvor (deo odgovoran za koordinaciju i ravnotežu) i prekriva mesto spajanja glave i kičme, ometajući normalan tok likvora.
- Bilo koji poremećaj koji sabija kranio-moždani ili kičmeni prostor, na primer atlantoaksijalna nestabilnost, gde dolazi do dislokacije između prve i druge vratne pršljenove.
Rizik je veći kod pasmina sa skraćenom lobanjom. Minijaturni psi i baksijalne pasmine su posebno osetljivi na ovaj poremećaj, jer je zapremina mozga kod malih pasa gotovo ista kao kod velikih, ali je smeštena u značajno manjoj lobanji. Rezultat toga je sabijanje mozga, što može dovesti do niza neuroloških problema.
Siiringomijelija se najčešće primećuje kod sledećih pasmina:
- Kavalier King Charles Spaniel;
- Čihuahua;
- Brussels griffon;
- Mops;
- Pekingese;
- Fox terrier;
- Samojed;
- Pomeranian;
- Yorkshire terrier.
Nasledna predispozicija primećena je kod dve pasmine – Brussels griffon i Kavalier King Charles Spaniel.
Veterinarski stručnjaci su utvrdili vezu između obima šupljine u kičmi i starosti pacijenta – što je pas stariji, sirinks ima tendenciju da se uveća, što ukazuje na progresivnu prirodu bolesti.
Da li je siiringomijelija opasna?
Bol prouzrokovan siiringomijelijom kod pasa nastaje zbog otežanog otoka cerebrospinalne tečnosti ili usled oštećenja nervnog tkiva, što se manifestuje promenama u ponašanju. Bol utiče na kvalitet života ljubimca, izazivajući anksioznost, te bolest zahteva pažnju vlasnika i pravovremenu dijagnostiku.
Moguće komplikacije tokom progresije bolesti uključuju:
- Hidrocefaliju – nakupljanje cerebrospinalne tečnosti u komorama mozga, smanjenje zapremine nervnog tkiva i razvoj ozbiljnih neuroloških simptoma, što ponekad zahteva ugradnju fleksibilne cijevi (šanta) za odvod likvora.
- Paraližu – kompresija kičmene moždine može prouzrokovati trajnu paralizu, koja se ponekad ne povlači ni nakon lečenja.
- Parezu udova – delimično ograničenje osetljivosti i pokretljivosti nogu, sa rizikom od atrofije mišića ukoliko se stanje produži.
Prvi znaci bolesti obično se javljaju tokom prve godine života, blizu završetka perioda rasta, kada kičmena i moždana masa dosežu maksimum. Retko se bolest otkriva u zreloj dobi bez prethodnih simptoma, ali u nekim slučajevima simptomi mogu naglo eskalirati i bolest brzo napredovati.
Simptomi siiringomijelije kod pasa
Klasičan simptom siiringomijelije je poremećaj osetljivosti – osećaj trnjenja ili utrnulosti, koji podstiče psa da češe zahvaćeno područje. Ovaj fenomen se naziva 'fantomsko češanje', jer pas pokazuje opsesivnu potrebu za češanjem mesta gde se nalazi šupljina, iako fizički ne dotiče telo noktima.
Pojava ogrebotina na telu, naročito na licu, vratu i ramenima, jedan je od glavnih znakova siiringomijelije, a pojavljuju se usled 'fantomskog češanja' i nenormalnih pokreta prilikom češanja – pas provlači šapom kroz vazduh, umesto da pritisne nokte na kožu. Češanje može biti samo na jednoj strani ili usmereno ka određenom delu tela koji se trlja o predmete.
Drugi značajan simptom su bolovi, što se manifestuje ukočenim položajima, željom za izolacijom i nemogućnošću kretanja. Pas može izražavati bol vokalizacijom prilikom defekacije, mokrenja, ili iznenadnih pokreta – često dolazi do lajanja ili cviljenja, uz povremeno drhtanje udova.
Opšti simptomi siiringomijelije kod pasa uključuju:
- Ukočenost pokreta;
- Ograničene položaje – pas zadržava položaj u kome oseća manje nelagodnosti;
- Neprirodan položaj glave – najčešće blago nagnuta;
- Bol u vratu;
- 'Fantomsko češanje';
- Progresivnu slabost jednog ili više udova;
- Promene u ponašanju – apatičnost, smanjena aktivnost, manjak odgovora na komande i odbijanje igara;
- Povećanu osetljivost na dodir i iritacije;
- Paralizu facijalnog nerva;
- Atrofiju mišića;
- Poremećaje koordinacije i nesklad u pokretima mišićnih grupa;
- Nestabilan hod;
- Smanjenu snagu udova;
- Epileptične napade;
- Iskrivljenost kičme i pogrbljenost;
- Iznenadne bolove pri aktivnostima, kao što su skokovi ili mokrenje.
Na koje patologije je slična siiringomijelija?
Bol, utrnulost, poremećaj koordinacije i slabost mogu biti pokazatelji ne samo siiringomijelije, već i drugih poremećaja centralnog nervnog sistema. Ovi simptomi su nespecifični, te je ponekad teško diferencirati slične bolesti u ranoj fazi.
| Slične patologije | Opis |
| Atlantoaksijalna nestabilnost (atlantoaksijalna subluksacija, trauma 1. i 2. vratnog pršljena) | Ovo stanje predstavlja subluksaciju zgloba, gde se spojevi razdvajaju, ali zadržavaju kontaktne tačke, što omogućava rotaciju glave. Često se dijagnostikuje kod malih pasmina, a sabijanje kičmene moždine izaziva nelagodnost i bol u vratu. |
| Kijari sindrom | Abnormalna struktura lobanje sa skraćenjem i promenom položaja potiljačne kosti, što dovodi do sabijanja maljačeta i narušavanja protoka likvora. |
| Neoplazija | Prisustvo tumora (dobro ili zloćudnog) unutar ili izvan tvrdih membrana, pri čemu pritisak na kičmenu moždinu smanjuje protok krvi, dovodi do atrofije mišića i nenormalno povećane osetljivosti, uz izražene bolove pri dodiru. |
| Diskospondilitis | Bolest kičmenog stuba praćena izraženim bolnim simptomima i neurološkim poremećajima, najčešće usled infekcije. |
| Granulomatozni meningoencefalomijelit | Upalna bolest centralnog nervnog sistema kod pasa uz nepoznat uzrok, koja može izazvati lokalizovano ili rasprostranjeno oštećenje mozga i kičmene moždine. |
| Intervertebralne hernije (diskopatije) | Patološki proces prodora hrskavice iz pršljenova u kičmeni kanal, što dovodi do jakih bolova u leđima i vratu, osetljivosti na dodir i promena u ponašanju psa. |
| Malformacija pršljenova | Urođene anomalije razvoja pršljenova, kao što je Kijari malformacija – abnormalan razvoj potiljačne kosti. |
Pri postavljanju dijagnoze, veterinar pažljivo diferencira siiringomijeliju od drugih sličnih patologija primenom dodatnih ispitivanja i dijagnostičkih testova.
Dijagnostičke metode
Dijagnoza siiringomijelije kod pasa potvrđuje se pomoću magnetne rezonance mozga i vratnog dela kičme.
Prisustvo sirinksa ne mora uvek izazvati simptome, te se asimptomatska forma bolesti može otkriti slučajno tokom planirane MR pretrage ili prilikom ispitivanja iz drugog razloga. Međutim, veća oštećenja povećavaju verovatnoću pojave karakterističnih simptoma.
Specijalista može preporučiti dodatne dijagnostičke mere, kao što su detaljna anamneza i fizički pregled, a u određenim slučajevima i skrining testovi koji doprinose otkrivanju bolesti.
Lečenje siiringomijelije kod pasa
Glavni ciljevi lečenja siiringomijelije su ublažavanje bola i smanjenje pritiska cerebrospinalne tečnosti. Terapija može biti kako medicinska, tako i hirurška.
Medicinsko lečenje obuhvata upotrebu analgetika i antiinflamatornih lekova radi smanjenja bola, kao i preparata namenjenih smanjenju proizvodnje likvora.
Suština medicinske terapije jeste da se pomoću lekova smanji pritisak u kičmenoj moždini, čime se zaustavlja progresija oštećenja i olakšavaju simptomi, što je primarni cilj konzervativnog lečenja.
Ukoliko lekovi ne uspevaju da eliminišu bol ili postigne značajan pozitivan odgovor, veterinar može preporučiti hiruršku intervenciju.
Hirurško lečenje se ne primenjuje u svim slučajevima, već se zadržava za teže oblike bolesti, kada postoji rizik od trajne invalidnosti i značajnog smanjenja kvaliteta života. Operacija podrazumeva otvaranje i šantiranje šupljine, čime se omogućava otvod viška likvora. Nakon operacije sledi detaljan neurološki pregled i davanje preporuka za dalji oporavak.
Znakovi da lečenje pomaže
Smanjenje intenziteta bola i ublažavanje kliničkih simptoma ukazuju na pozitivan odgovor na primenjenu terapiju, bilo da je reč o medicinskom ili hirurškom lečenju.
Ako pas ne pokazuje znakove bola, kretanje mu postane prirodnije, a interakcija i aktivnost se poboljšaju, terapija se može smatrati uspešnom.
Da li je potrebna specijalna nega ljubimca?
Nakon operacije, pse sa siiringomijelijom očekuje period specijalne nege, s obzirom da oporavak može trajati nekoliko nedelja ili meseci. Veterinari preporučuju striktno pridržavanje uputstava i postepeno uvodjenje fizičkih aktivnosti.
Preporučuje se korišćenje udobnog pojasa umesto standardne ogrlice, što značajno smanjuje nelagodnost i bol. Takođe, posude za vodu i hranu treba postaviti na odgovarajuću visinu, kako pas ne bi morao da spušta glavu do poda.
Stručnjak će odrediti kada je neophodan ponovni pregled. U većini slučajeva, životinjama sa dijagnostikovanom siiringomijelijom propisuju lekove dugoročno, pa čak i doživotno – prestanak terapije je moguć isključivo po preporuci veterinara.
Prognoza
Prognoza kod pasa sa siiringomijelijom varira od oprezne do povoljne, ukoliko se sprovede adekvatno lečenje. Neki psi zahtevaju podržavajuću terapiju celog života, s postepenim povećanjem doze leka radi održavanja kontrole nad bolom i neurološkim simptomima.
Kod pacijenata sa epizodama jake boli i teškim neurološkim posledicama, veterinarski stručnjaci daju oprezniju prognozu.
Da li je moguća profilaksa siiringomijelije?
Kako bi se smanjila učestalost ove bolesti, u programima uzgoja se isključuju životinje sa dijagnostikovanom siiringomijelijom, čime se minimizira rizik prenošenja bolesti na potomstvo.
Veterinari preporučuju zamenu standardne ogrlice sa udobnim pojasevom, koji ravnomerno raspoređuje opterećenje po gornjem delu tela i smanjuje rizik od povreda vrata.
Za prevenciju komplikacija i usporavanje napredovanja bolesti, preporučuje se ograničavanje intenzivnih fizičkih aktivnosti – umesto zahtevnih treninga ili izložbenih takmičenja, psi bi trebalo da uživaju u laganim šetnjama, uz izbegavanje skakanja, prelaska prepreka, kao i uspona i spuštanja stepenicama.
- Izvori:
-
Ostrander E.A. i Giger U. (2007). Small Animal Diagnostic Ultrasound
-
Platt S.R. i Olby N. (2014). BSAVA Manual of Canine and Feline Neurology
-
Luff C.R. (2013). Small Animal Neurology
