Postoje regenerativne anemije (sa dovoljnim funkcijama koštane srži) koje se razvijaju nakon krvarenja ili hemolize, i nerenerativne, odnosno hipoplastične, sa smanjenom ili potpuno ugašenom eritropoezom – na primer, usled bolesti koštane srži.
Anemija nije specifična bolest, već simptom koji se javlja kod pasa pri različitim patologijama.
Uzroci anemije kod pasa
Koji mogu biti uzroci smanjenog broja eritrocita, hemoglobina i hematokrita kod pasa? Mnogo patologija može dovesti do razvoja anemije kod pasa, navodimo najčešće od njih:
- prisustvo krvarenja usled povrede ili čira u gastrointestinalnom traktu;
- neravnotežena ishrana (nedostatak gvožđa ili bakra u dijeti);
- nedostatak proizvodnje hormona eritropoetina, koji stimuliše formiranje eritrocita u koštanoj srži (na primer, kod hronične bubrežne insuficijencije, hipotireoze);
- intoksikacije (trovanje teškim metalima, hranom poput luka i belog luka);
- toksično oštećenje koštane srži nekim lekovima, kao što su antikancerogeni preparati, fenilbutazon, kloramfenikol i drugi;
- infectiozne bolesti (piroplazmoza, erlihioza, parvoviralni enteritis);
- različiti drugi patološki procesi u koštanoj srži mogu biti uzrok razvoja anemije kod pasa (mielo-displazija, myelo- i limfoproliferativne bolesti, metastaze).
Vrste anemije
Regenerativna anemija
Regenerativna anemija se obično razvija kao posledica gubitka krvi ili hemolize (proces uništavanja eritrocita). Kod gubitka krvi (usled povrede, čira ili drugih patoloških procesa) se smanjuje broj eritrocita, ali se zadržava normalno trajanje njihovog života. Kod hemolitičke anemije kod pasa smanjuje se trajanje života eritrocita – oni počinju da se razgrađuju pre vremena. Pored toga, kod hemolitičke anemije koštana srž obično ima visoku sposobnost regeneracije, jer se pri krvarenju gvožđe izlučuje zajedno sa eritrocitima, a kod hemolize se ono vraća u krvotok i koristi za sintezu hemoglobina. Najčešći primer u našoj regiji je razvoj imuno-posredovane hemolitičke anemije kod pasa u kontekstu piroplazmoze (bolest koja se prenosi ugrizom krpelja).
Nerenerativna anemija
Osnovni znak nerenerativne (hipoplastične) anemije je naglo potiskivanje eritropoeze, odnosno novi eritrociti prestaju da se formiraju. Može se posmatrati samo smanjenje Eritropoeze, što dovodi do smanjenja samo broja eritrocita u krvi, ili totalno oštećenje koštane srži, pri čemu se smanjuje broj i leukocita i trombocita (takozvana pancitopenija).
Hipoplastična anemija je sekundarno stanje, stoga se simptomi osnovne bolesti obično manifestuju pre nego što se pojave sami znaci anemije. Na primer, kod hronične bubrežne insuficijencije, vlasnici će prvo primetiti povećanu žeđ, učestalo mokrenje, gubitak težine i neprijatan zadah iz usta, dok će kod prisustva tumora prvi znak biti kakeksija (ekstremno izisćenost organizma), a kod endokrinih patoloških stanja kod pasa - dvosmerni simetrični gubitak dlake i slično.
Kod nerenerativne anemije simptomi se češće razvijaju postepeno, ali iznenadno pogoršanje osnovne bolesti može izazvati akutni razvoj anemije (bledilo, apatija, ubrzano srce i disanje). Kod regenerativne anemije karakterističnije je naglo pojavljivanje simptoma.
Simptomi anemije kod pasa
Simptomi anemije kod pasa zavise od brzine razvoja gubitka krvi, kompenzatornih mogućnosti organizma i težine procesa. U nekim slučajevima, kako kod akutne tako i kod hronične anemije, vlasnik može da ne primeti promene u ponašanju ljubimca.
Obično, kod akutnog gubitka krvi simptomi su sledeći:
- letargija;
- bledilo sluzokoža;
- znaci šoka;
- vidljivi znaci krvarenja (kod unutrašnjeg krvarenja može biti crni fekalije – znak svarene krvi).
Kod hroničnog gubitka krvi moguće je primetiti:
- bledilo sluzokoža;
- apatija, letargija ljubimca;
- smanjenje tolerancije na fizičke napore;
- mogući nesvestice;
- često prisutan izmenjen apetit.
Ali, iako simptomi mogu jasno ukazivati na prisustvo anemije, neophodno je sprovesti laboratorijsku dijagnostiku – najmanje kompletan krvni test – kako bi se utvrdio tip anemije, njen uzrok i težina bolesti.
Dijagnoza
Za utvrđivanje anemije i njenog tipa, obično je dovoljno kompletan krvni test, potvrđen citološkim istraživanjem krvnog tripa.
Kod regenerativne anemije na kompletnom krvnom testu se primećuje smanjen nivo hemoglobina, hematokrita i broj eritrocita. U nekim slučajevima, za postavljanje dijagnoze dovoljno je samo istraživanje hematokrita – on će biti snižen. Ponekad se primećuju promene oblika i obojenja eritrocita – anizocitoza i polihromazija. Srednji volumen eritrocita je povećan ili u okviru normale, srednja koncentracija hemoglobina u eritrocitu kod pasa je smanjena ili u okviru normale.
Kod hemolitičke anemije otkrivaju se specifične spoljašnje promene eritrocita – sferocitoza ili shizocitoza.
Osnovna razlika između regenerativne i nerenerativne anemije je povećanje broja nedozrelih („mladih“) oblika eritrocita – retikulocita (retikulocitoza) i smanjenje hematokrita. Međutim, u ranoj fazi regenerativne anemije broj retikulocita (kao i kod hipoplastične anemije) može biti smanjen – u takvoj situaciji za određivanje tipa anemije može biti potrebna punkcija koštane srži. Kod regenerativne anemije se otkriva hiperplazija koštane srži, dok kod hipoplastične anemije ona nije prisutna.
Kod sumnje na autoimunsku hemolitičku anemiju (AIGA kod pasa) vrši se specijalan direktni antiglobulin test – Kombsova reakcija. Prisutnost antitela prema eritrocitima, sferocitoza i polihromazija potvrđuju dijagnozu.
Citološko istraživanje krvnog tripa je jednako važno kao i kompletan krvni test koji sprovodi analizirač – njime lekar-labratorista vrši kompletnu morfološku analizu ćelijskog sastava krvi, što pomaže u utvrđivanju tipa i uzroka anemije.
Anemija kod štenaca
Kod štenaca, anemija se može javiti usled neravnotežene ishrane, prisustva parazitske infestacije ili virusne bolesti – kao što je parvoviralni enteritis. Nažalost, uprkos široko rasprostranjenoj vakcinaciji, parvoviralni enteritis je česta i teško izlečiva bolest. Ali, na sreću, kompenzacione mehanizme kod štenaca su dobro razvijeni, i uz lečenje osnovne bolesti anemija kod štenaca brzo prolazi.
Lečenje anemije kod pasa
Često vlasnici postavljaju veterinarima pitanja poput: „Šta da radim ako moj pas ima nizak hemoglobin?“ ili „Da li je potrebno obaviti transfuziju krvi mom psu?“. Ali, pre nego što se leči anemija kod psa, potrebno je utvrditi uzrok koji ju je izazvao.
Prvenstveno se propisuje specifična terapija osnovne bolesti: na primer, ako pas ima parazitsku bolest, koriste se preparati koji deluju na parazita. Ako je anemiju kod psa izazvala hronična bolest bubrega, potrebno je kontrolisati osnovnu bolest i sprovesti terapiju hormonom eritropoetina. Ako je anemiju izazvala neravnotežena ishrana, na pitanje kako podići hemoglobin kod psa odgovoriće veterinarski dijetetičar.
Važno je razumeti da samostalno propisivanje preparata gvožđa, cijanokobalamina i folne kiseline verovatno neće doneti nikakvu korist ljubimcu, a izgubljeno vreme može negativno uticati na njegovo zdravlje. Generalno, taktika lečenja se može drastično razlikovati u zavisnosti od izraženosti anemije i manifestacije simptoma kod pasa.
Kod sporog razvoja anemije, kompenzacione mehanizme organizma uspevaju da se formiraju, zbog čega umerena anemija (hematokrit preko 25%) obično ne zahteva potporno lečenje. Kod teške anemije (hematokrit ispod 15-20%) dolazi do izražene hipoksije, stoga je neophodno ograničenje fizičkih napora i transfuzija krvi.
Izražena hipoplastična anemija, koja može biti povezana sa onkologijom i drugim teškim stanjima, često je povezana sa nepovoljnim prognozama i zahteva dugotrajno lečenje.
Kod teške anemije obavezno se procenjuje hematokrit i krvni trif dnevno ili na svakih 1-2 dana, dok se kod stabilnog stanja ljubimca i hroničnog tečaja analize sprovode na svakih 1-2 nedelje.
Akutna regenerativna anemija zahteva hitnu pomoć. Kod masovnog gubitka krvi može doći do šoka, intoksikacije, stoga je neophodno što pre dostaviti ljubimca u kliniku gde će mu biti pružena pomoć. U prve tri dana ljubimcu će biti prikazana infuzioni tretman, a po potrebi transfuzija krvi.
Ishrana unutar ili intravenozno se često propisuju preparati gvožđa za pse. Međutim, važno je napomenuti da je primena preparata gvožđa smisleno samo kod prisustva anemije uzrokovane deficitom gvožđa, koja se retko javlja kod pasa. Ova vrsta anemije se razvija kod dugotrajnih hroničnih gubitaka krvi i neuravnotežene ishrane, a za potvrđivanje dijagnoze je potrebna specijalna dijagnostika (merenje nivoa feritina, procena sposobnosti vezivanja gvožđa i druge metode).
Kod hemolitičke anemije kod pasa propisuje se specifično lečenje.
Efikasnost lečenja se procenjuje kompletnim krvnim testom, u početnoj fazi svakodnevno, a pri stabilizaciji stanja – na svakih 3-5 dana. Obično, kod izlečenog akutnog gubitka krvi, pokazatelji crvene krvi se vraćaju na normalu u roku od 14 dana.
Dijeta
Dijeta kod anemije podrazumeva uravnoteženu i pravilnu ishranu. Pri hranjenju pasa specijalizovanim komercijalnim hranama, anemija se neće javiti. Ali ako pas hranite sa stola, vegetarijanskim dijetama, problemi nisu izbežni. Posebno opasno za pse je često voljena, ali konzervirana dečija hrana – često u svrhu pojačavanja ukusa sadrži luk i beli luk u dozvoljenim količinama za decu, ali kod pasa oni mogu izazvati hemolitičku anemiju. Takođe, strogo je zabranjeno dodavanje luka i belog luka u hranu: konzumacija luka ili belog luka u količini od 5 g/kg težine predstavlja toksičnu dozu i može dovesti do teške anemije.
Prevencija
Pošto anemija nije samostalna bolest, preventiva se sastoji u isključivanju uzroka koji je izazivaju.
Prvo, to je uravnotežena ishrana ljubimaca. Ako ne želite da hranite psa gotovim supersopisima, obavezno se obratite veterinarskim dijetetičarima za pomoć u sastavljanju individualnih dijeta. Na primer, dijetetičari iz mobilne aplikacije Petstory mogu pomoći u sastavljanju takve dijete. Možete je preuzeti putem linka.
Drugo, vakcinacija. Samo pravovremena vakcinacija prema odobrenim veterinarskim specijalistima šemama može zaštititi ljubimce od zaraze teškim virusnim bolestima koje mogu dovesti do anemije, pa čak i do fatalnog ishoda.
Treće, ne smete zaboraviti na obaveznu redovnu zaštitu od parazita – kako unutrašnjih (helminti), tako i spoljašnjih (buve i krpelji).
Četvrto, jednako važno je redovno pregledavanje ljubimaca kako bi se na ranoj fazi otkrili znaci bolesti. Starijim ljubimcima se preporučuje da bar jednom godišnje obave preventivno testiranje krvi – kompletan i biohemijski.
- Izvori:
-
Čanakovic, M. (2018). Veterinarska hematologija. Beograd: Veterinarski fakultet Univerziteta u Beogradu.
-
Marković, S. (2020). Bolesti krvi kod pasa. Novi Sad: VetBook Publishing.
